Risico op Borstkanker in de Overgang en Menopauze

Het hangt af van leeftijd, hormonale status (pre- of postmenopauze), familiegeschiedenis, en levensstijl. Maar we kunnen wél een inschatting geven op basis van wat onderzoek laat zien.

Is er verhoogd risico op Borstkanker bij Overgewicht?

Bij 5 kilo overgewicht, niet roken en geen alcoholgebruik is je relatieve risico op borstkanker iets verhoogd, maar niet dramatisch.
Denk aan een toename van ongeveer 5–10% vergeleken met vrouwen met een gezond gewicht in dezelfde leeftijdscategorie, zónder het gebruik van hormonen in de overgangsleeftijd.

Wat zegt onderzoek?

• Overgewicht na de menopauze is een bekende risicofactor, omdat vetweefsel oestrogeen blijft produceren — en dat hormoon kan de groei van borstkankercellen stimuleren.

• Ook dat is weer een bedenkelijke uitspraak, aangezien je vóór de overgang véél méér oestrogeen produceerde en overgewicht ook in de vruchtbare jaren vaak voorkomt bij vrouwen met oestrogeendominantie tot gevolg. Progesteron was ook enkel in de menstruatiecyclus ook maar kort hoger. 

• Grote studies (zoals de Million Women Study en gegevens van het World Cancer Research Fund) tonen aan dat:

  • Elke 5 kg/m² toename in BMI (dus bijv. van 25 naar 30) het risico op postmenopauzale borstkanker met ongeveer 12% verhoogt.

  • 5 kilo extra gewicht is meestal minder dan één volledige BMI-stap, dus je zit eerder op die 5–10% verhoging.

• Dat effect verdwijnt grotendeels bij vrouwen vóór de menopauze — bij hen heeft overgewicht soms zelfs een licht beschermend effect.

• Bizar, hè? Maar dat komt door andere hormonale verhoudingen.

Jouw beschermende factoren:

• Niet roken verlaagt het risico (roken hangt eerder samen met long-, blaas-, en hoofd-halskanker).

• Geen alcohol is een hele grote plus: alcohol is één van de sterkste vermijdbare risicofactoren voor borstkanker!! Onthoud deze.

• Gezonde voeding, vermijden van toegevoegde suikers, méér beweging/sport, en voldoende slaap werken allemaal beschermend, mede door invloed op insuline, ontsteking en oestrogeenspiegels.

Dus samengevat:

Als je 5 kilo te zwaar bent, maar verder gezond leeft (niet rookt, geen alcohol, beweegt en eet gezonde maaltijden),is je kans op borstkanker maar licht verhoogd — zeker niet dramatisch.

Oftewel: het glas is voor 90–95% vol, niet halfleeg.  (Met water, in dit geval!)

Hieronder een duidelijke, eerlijke én bruikbare checklist die vrouwen in de overgang helpt

Dit helpt om hun persoonlijk beïnvloedbare risico op borstkanker in kaart te brengen.

“Zorg voor je borsten”-checklist met drie delen:

1. Wat vergroot je risico (en kun je iets aan doen)

2. Wat verlaagt je risico

3. Wat je kunt bijhouden / bespreken met je arts

Zorg voor je borsten – Zelfcheck voor Vrouwen in de Overgang

Wat kan je risico vergroten

☐ Ik heb (meer dan) 5 kilo overgewicht (BMI > 25)
☐ Ik beweeg minder dan 150 minuten per week
☐ Ik drink regelmatig alcohol (meer dan 3 glazen per week)
☐ Ik gebruik (langdurig) hormonale substitutietherapie (HST)
☐ Ik eet weinig groenten, fruit en vezels
☐ Ik slaap minder dan 6 uur per nacht
☐ Ik heb weinig ontspanning of veel stress
☐ Ik heb een familielid (moeder, zus, dochter) met borstkanker

Toelichting:

Overgewicht, alcohol, en een sedentaire leefstijl zijn de sterkste beïnvloedbare risicofactoren na de menopauze.

Wat helpt je risico verlagen

✅ Ik rook niet
✅ Ik drink geen of nauwelijks alcohol
✅ Ik beweeg regelmatig (wandelen, fietsen, zwemmen, krachttraining)
✅ Ik eet dagelijks groente, fruit en volkorenproducten
✅ Ik zorg voor voldoende slaap en stressherstel
✅ Ik houd mijn gewicht stabiel
✅ Ik ga regelmatig naar het bevolkingsonderzoek (borstfoto)
✅ Ik bespreek veranderingen in mijn borsten meteen met mijn arts

Toelichting:

Beweging verlaagt het risico op borstkanker met 10–20%, zelfs zonder gewichtsverlies.

En elke alcoholvrije week telt mee!

Wat je kunt bijhouden of bespreken

• Mijn gewicht en BMI

• Mijn beweging per week (minuten)

• Mammografie

• Gebruik van hormonen (HST, pil, bio-identiek)

• Familierisico (ja/nee)

Tip:

Noteer dit één keer per jaar — het geeft een realistisch overzicht van wat jij wél kunt sturen.

Hormoontherapie + Overgewicht = Dubbele hormoonbron

Na de overgang neemt de natuurlijke oestrogeenproductie in de eierstokken sterk af.
Maar:

• Vetweefsel blijft wél oestrogeen aanmaken (via omzetting van androgeen → oestrogeen).

• Hormoontherapie voegt daar nog eens extra oestrogeen (en vaak ook progestageen) aan toe.

• Met andere woorden: bij overgewicht heb je al wat meer oestrogeen in je systeem, en hormoontherapie verhoogt dat nog verder.

• Dat is precies de reden waarom het risico op borstkanker dan iets sterker stijgt dan bij vrouwen met een gezond gewicht. Bij overgewicht beter géén extra oestrogeen nemen.

Wat zegt onderzoek?

Los van elkaar:

• Alleen overgewicht na de overgang → ongeveer 10–12% hoger risico.

• Alleen combinatietherapie met oestrogeen én progestageen → gemiddeld 25–30% hoger risico bij gebruik langer dan 5 jaar.

• Bij gebruik langer dan 10 jaar in combinatie met overgewicht stijgt het risico dus verder. Vaak ontstaan er verdikkingen in het baarmoederslijmvlies en treden er vaginale bloedingen op die verder kunnen ontwikkelen tot poliepen en mogelijk baarmoederkanker wanneer deze situatie blijft bestaan onbehandeld.

• Bij alleen-oestrogeenbehandeling – enkel mogelijk na baarmoederverwijdering – is het risico kleiner 

 Samen:

• Overgewicht + hormoontherapie → het risico stapelt zich deels op.
  Studies tonen een ongeveer 40–50% hoger risico bij langdurig gebruik (>5 jaar) in combinatie met obesitas (BMI > 30).

• Bij een mild overgewicht (5–10 kilo te veel, BMI 25–28) is het risico minder uitgesproken, maar nog steeds iets verhoogd vergeleken met vrouwen met normaal gewicht die geen HST gebruiken.

Maar: context, context, context!

• De absolute kans op borstkanker blijft nog steeds relatief klein.

• Met langdurige HST stijgt dat naar ongeveer 27 à 28 vrouwen per 1000.

• Met overgewicht erbij: rond de 30 per 1000.

Dat is dus een relatieve toename, maar géén explosieve sprong.

Meer weten over zelfonderzoek van je borsten:

Ons Ebook Pijnlijke Borsten in de Overgang geeft jou de juiste aanwijzingen voor uitgebreid zelfonderzoek van je borsten.

In dit verhelderende ebook lees je het verhaal van Nelly die zich ook grote zorgen maakte over de pijn in haar borsten. Ze deelde haar verhaal met ons om andere vrouwen met deze overgangsklachten beter te kunnen helpen. Wat ervaarde Nelly? Hoe heeft ze hulp gezocht en hoe liep het af met haar klachten? Je leest het in dit waardevolle ebook.

We hebben aan het verhaal van Nelly informatie gekoppeld over zelfonderzoek van je borsten in dit ebook:

• We leggen uit hoe je zelfonderzoek op de juiste manier doet
• We leggen uit op welke veranderingen in je borsten moet letten
• We leggen uit waarom er pijn in je borsten kan ontstaan
• We geven je oplossingen hiervoor die de pijn kunnen verminderen
• We leggen uit wanneer je naar de huisarts zou moeten gaan voor nader onderzoek
• EBOOK PIJNLIJKE BORSTEN IN DE OVERGANG

Wat betekent dit voor vrouwen in de praktijk?

1. Gebruik hormoontherapie zo kort en laag gedoseerd als effectief nodig. We raden gebruik langer dan 5 of 10 jaar niet aan.
   (Niet om te “voorkomen” maar om overgangsklachten te verlichten tijdens de perimenopauze)

2. Beweeg en houd je gewicht stabiel – dat kan het verhoogde risico deels compenseren.

3. Overweeg oestrogeen alleen via huidpleisters of gel. Uiteraard in combinatie met voldoende progesteron.
   Pleisters of gel geven een lagere systemische hormoonpiek dan tabletten. 

4. Laat jaarlijks borstonderzoek doen via een mammografie of thermografie als je HST gebruikt, zeker bij overgewicht of familiair risico.

5. Vergeet ook baarmoeder onderzoek niet om 1 keer per jaar te doen, zeker bij overgewicht belangrijk of afwijkende afscheiding of vaginale bloedingen vanwege oestrogeendominantie.

6. Voeding rijk aan vezels, groente en weinig alcohol helpt om oestrogeen beter af te breken in de lever en af te voeren via de natuurlijke weg.

Kort samengevat:

Bij overgewicht + hormoontherapie stijgt het risico op borstkanker iets meer dan bij één van beide factoren alleen,
maar het absolute risico blijft beperkt. De balans tussen levenskwaliteit (klachtenverlichting!) en risico is persoonlijk.

Weten hoe je zelfonderzoek van je borsten op de juiste manier kan doen is belangrijk.

Wij helpen je daarbij met het genoemde Ebook Pijnlijke Borsten in de Overgang